بسم‌الله الرحمن الرحیم
فهرست مطالب:
حد ارتداد 2
ارتداد از مذهب 2
ادله قول غیر مشهور 2
روایت اول 2
روایت دوم 3
روایت سوم 3
روایت چهارم 3
روایت پنجم 4
روایت ششم 4
روایت هفتم 4
روایت هشتم 4
روایت نهم 5
روایت دهم 5
روایت یازدهم 5
روایت دوازدهم 6
روایت سیزدهم 6
اقوال دیگر در غیر شیعه 6
اتخاذ مبنا 6
حد ارتداد
ارتداد از مذهب
فرع دیگری که در اینجا باید موردبحث قرار گرفت، در طول تاریخ مواردی از ارتداد مذهب وجود داشته، به‌طور مثال فرد به مذهب اسماعیلیه یا زیدی و یا واقفی روی می‌آورد. مقصود از مذهب ائمه اطهار هستند. و ارتداد از اسلام به معنای انکار خداوند و یا نبی اکرم (ص) است.
صاحب جواهر این احتمال را تقویت کرده‌اند که ارتداد از مذهب نیز در حکم ارتداد از اسلام است، اما برخلاف ایشان، مشهور نظر دیگری دارند. در مواردی که انکار قول نبی به انکار خود ایشان و از روی استنکار نباشد که غالب موارد بدین گونه است موجب ارتداد نمی‌شود. برخلاف موردی که فرد با التفات به این مطلب این‌گونه حالتی دارد.
ادله قول غیر مشهور
برای قول غیر مشهور روایاتی در باب اول از احکام مرتد ذکرشده است؛
روایت اول
این روایت دارای سند معتبری است؛
«وَ رَوَی الْحَسَنُ بْنُ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی أَیوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ عَوْرَةُ الْمُؤْمِنِ عَلَی الْمُؤْمِنِ حَرَامٌ وَ قَالَ مَنِ اطَّلَعَ عَلَی مُؤْمِنٍ فِی مَنْزِلِهِ فَعَینَاهُ مُبَاحَتَانِ لِلْمُؤْمِنِ فِی تِلْک الْحَالِ وَ مَنْ دَمَرَ عَلَی مُؤْمِنٍ فِی مَنْزِلِهِ بِغَیرِ إِذْنِهِ فَدَمُهُ مُبَاحٌ لِلْمُؤْمِنِ فِی تِلْک الْحَالِ وَ مَنْ جَحَدَ نَبِیاً مُرْسَلًا نُبُوَّتَهُ وَ کذَّبَهُ فَدَمُهُ مُبَاحٌ قَالَ فَقُلْتُ لَهُ أَ رَأَیتَ مَنْ جَحَدَ الْإِمَامَ مِنْکمْ مَا حَالُهُ فَقَالَ مَنْ جَحَدَ إِمَاماً بَرِئَ مِنَ اللَّهِ وَ بَرِئَ مِنْهُ وَ مِنْ دِینِهِ فَهُوَ کافِرٌ مُرْتَدٌّ عَنِ الْإِسْلَامِ لِأَنَّ الْإِمَامَ مِنَ اللَّهِ وَ دِینَهُ دِینُ اللَّهِ وَ مَنْ بَرِئَ مِنْ دِینِ اللَّهِ فَهُوَ کافِرٌ وَ دَمُهُ مُبَاحٌ فِی تِلْک الْحَالِ إِلَّا أَنْ یرْجِعَ وَ یتُوبَ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِمَّا قَالَ قَالَ وَ مَنْ فَتَک بِمُؤْمِنٍ یرِیدُ مَالَهُ وَ نَفْسَهُ فَدَمُهُ مُبَاحٌ لِلْمُؤْمِنِ فِی تِلْک الْحَالِ»
روایت دوم
در این روایت محمد بن سنان و ابی مالک موردبحث هستند و توثیق آن‌ها ثابت نشده است؛
«وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَلِی بْنِ إِسْمَاعِیلَ الْأَشْعَرِی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی مَالِک الْجُهَنِی قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یقُولُ ثَلَاثَةٌ لَا یکلِّمُهُمُ اللَّهُ یوْمَ الْقِیامَةِ- وَ لَا ینْظُرُ إِلَیهِمْ وَ لَا یزَکیهِمْ وَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ- مَنِ ادَّعَی إِمَاماً لَیسَتْ إِمَامَتُهُ مِنَ اللَّهِ- وَ مَنْ جَحَدَ إِمَاماً إِمَامَتُهُ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ- وَ مَنْ زَعَمَ أَنَّ لَهُمَا فِی الْإِسْلَامِ نَصِیباً.»
روایت سوم
این روایت مرسله است؛
«وَ فِی عِقَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی الْمَغْرَاءِ عَنْ ذَرِیحٍ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مِنَّا الْإِمَامُ الْمَفْرُوضُ طَاعَتُهُ- مَنْ جَحَدَهُ مَاتَ یهُودِیاً أَوْ نَصْرَانِیاً الْحَدِیثَ.»
روایت چهارم
«قَالَ حَدَّثَنِی سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ حَدَّثَنِی أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَلِی بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُوسَی بْنِ سَعِیدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ قَاسِمِ الْحَضْرَمِی عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع إِنَّ اللَّهَ تَبَارَک وَ تَعَالَی جَعَلَ عَلِیاً ع عَلَماً بَینَهُ وَ بَینَ خَلْقِهِ لَیسَ بَینَهُمْ وَ بَینَهُ عَلَمٌ غَیرُهُ فَمَنْ تَبِعَهُ کانَ مُؤْمِناً وَ مَنْ جَحَدَهُ کانَ کافِراً وَ مَنْ شَک فِیهِ کانَ مُشْرِکاً»
روایت پنجم
«وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ ع قَالَ عَلِی ع بَابُ هُدًی مَنْ خَالَفَهُ کانَ کافِراً- وَ مَنْ أَنْکرَهُ دَخَلَ النَّارَ.»
روایت ششم
«وَ فِی الْإِعْتِقَادَاتِ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ ع مَنْ شَک فِی کفْرِ أَعْدَائِنَا وَ الظَّالِمِینَ لَنَا فَهُوَ کافِرٌ.»
روایت هفتم
«فُرَاتُ بْنُ إِبْرَاهِیمَ الْکوفِی فِی تَفْسِیرِهِ قَالَ حَدَّثَنِی الْحُسَینُ بْنُ سَعِیدٍ مُعَنْعَناً عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الصَّادِقِ ع قَالَ: لَمَّا نَزَلَتْ هَذِهِ الْآیةُ وَ إِنْ مِنْ أَهْلِ الْکتٰابِ إِلّٰا لَیؤْمِنَنَّ بِهِ قَالَ (قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَا یرُدُّ أَحَدٌ) عَلَی عِیسَی ابْنِ مَرْیمَ ع- مَا جَاءَ بِهِ فِیهِ إِلَّا کانَ کافِراً- وَ لَا یرُدُّ عَلَی عَلِی بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع- أَحَدٌ مَا قَالَ فِیهِ النَّبِی ص إِلَّا کافِرٌ.»
روایت هشتم
«وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِی عَنِ الْفُضَیلِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع حُبُّنَا إِیمَانٌ وَ بُغْضُنَا کفْرٌ.»
روایت نهم
این روایت نیز بدون اشکال نیست؛
«عَلِی بْنُ مُحَمَّدٍ الْخَزَّازُ فِی الْکفَایةِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِی بْنِ الْحُسَینِ بْنِ بَابَوَیهِ عَنْ عَلِی بْنِ أَحْمَدَ بْنِ عِمْرَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُوسَی بْنِ عِمْرَانَ عَنِ الْحُسَینِ بْنِ یزِیدَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِی بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ یحْیی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ عَنِ النَّبِی ص قَالَ: الْأَئِمَّةُ بَعْدِی اثْنَا عَشَرَ- أَوَّلُهُمْ عَلِی بْنُ أَبِی طَالِبٍ وَ آخِرُهُمُ الْقَائِمُ- إِلَی أَنْ قَالَ الْمُقِرُّ بِهِمْ مُؤْمِنٌ وَ الْمُنْکرُ لَهُمْ کافِرٌ.»
روایت دهم
«وَ عَنْ أَبِی الْمُفَضَّلِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَبْدَانَ عَنْ سَهْلِ بْنِ صَیفِی عَنْ مُوسَی بْنِ عَبْدِ رَبِّهِ عَنِ الْحُسَینِ بْنِ عَلِی ع عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص فِی حَدِیثٍ قَالَ: مَنْ زَعَمَ أَنَّهُ یحِبُّ النَّبِی ص وَ لَا یحِبُّ الْوَصِی فَقَدْ کذَبَ- وَ مَنْ زَعَمَ أَنَّهُ یعْرِفُ النَّبِی ص وَ لَا یعْرِفُ الْوَصِی»
روایت یازدهم
«وَ عَنِ الْحُسَینِ بْنِ عَلِی عَنِ التَّلَّعُکبَرِی عَنِ الْحُسَینِ بْنِ حَمْدَانَ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ سَعْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ خَالِدِ بْنِ مُفَلَّسٍ عَنْ نُعَیمِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ الثُّمَالِی عَنْ أَبِی خَالِدٍ الْکابُلِی عَنْ عَلِی بْنِ الْحُسَینِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ کمِ الْأَئِمَّةُ بَعْدَک قَالَ ثَمَانِیةٌ- لِأَنَّ الْأَئِمَّةَ بَعْدَ رَسُولِ اللَّهِ ص اثْنَا عَشَرَ- إِلَی أَنْ قَالَ وَ مَنْ أَبْغَضَنَا وَ رَدَّنَا أَوْ رَدَّ وَاحِداً مِنَّا- فَهُوَ کافِرٌ بِاللَّهِ وَ بِآیاتِهِ.»
روایت دوازدهم
«بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: مَنْ أَصْبَحَ مِنْ هَذِهِ الْأُمَّةِ لَا إِمَامَ لَهُ مِنَ اللَّهِ- أَصْبَحَ تَائِهاً مُتَحَیراً ضَالًّا- إِنْ مَاتَ عَلَی هَذِهِ الْحَالِ مَاتَ مِیتَةَ کفْرٍ وَ نِفَاقٍ.»
روایت سیزدهم
«أَحْمَدُ بْنُ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ الْفُضَیلِ عَنِ الْحَارِثِ بْنِ الْمُغِیرَةِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ مَاتَ لَا یعْرِفُ إِمَامَهُ مَاتَ مِیتَةً جَاهِلِیةً قَالَ نَعَمْ قُلْتُ جَاهِلِیةً جَهْلَاءَ أَوْ جَاهِلِیةً لَا یعْرِفُ إِمَامَهُ قَالَ جَاهِلِیةَ کفْرٍ وَ نِفَاقٍ وَ ضَلَالٍ.»
اقوال دیگر در غیر شیعه
در میان فقها برخی مانند صاحب حدائق و برخی اقوال دیگر قائل به نجاست و کفر غیر شیعه شدند.
اتخاذ مبنا
بسیاری از روایات بیان‌شده درصدد بیان حکم کمال اسلام و جنبه اخلاقی حکم هستند. در برخی موارد اشاره به شرک خفی دارد. بلکه قاعده درع نیز در اینجا وجود دارد که نمی‌شود این احکام را جاری کرد.