بسم‌الله الرحمن الرحیم
فهرست مطالب:
حد مرتد 1
مرور بحث گذشته 1
ادله قبول توبه 1
پاسخ صاحب جواهر 2
مناقشه در استدلال فوق 2
نتیجه‌گیری 2
جمع‌بندی 3
مفهوم شرط در آیه ارتداد 3
مناقشات در استدلال فوق 3
حد مرتد
مرور بحث گذشته
در جلسه پیشین اقوالی که در قبال توبه مرتد فطری وجود داشت موردبررسی قرار گرفت، در این میان اقوالی به نحو مطلق و اقوالی نیز موجود بود که بین برخی صور تفصیل می‌دادند. گفته شد که قول به عدم پذیرش توبه به نحوی مطلق از جهات عدیده‌ای نمی‌تواند موردقبول واقع شود. در این میان برای دو قول پایانی قائلینی وجود نداشت.
ادله قبول توبه
ازجمله ادله‌ای که جهت دفع قول به عدم پذیرش توبه به نحو مطلق مورد استدلال قرار گرفت، آیات شریفه‌ای بود که در قبال این باب واردشده بود؛
«یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا تُوبُوا إِلَی اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحا»
«إِنَّمَا التَّوْبَةُ عَلَی اللَّهِ: لِلَّذِینَ یعْمَلُونَ السُّوءَ بِجَهالَةٍ»
البته در قبال توبه مطالب گسترده‌تری وجود دارد که آقای بجنوردی در قواعد فقهی خود در جلد هفتم در قبال آخرین قاعده از توبه بحث نموده‌اند که حتی به خاطر ادله عقلی و مولوی توبه بر هر فرد واجب است. و زمانی که توبه بر عبد واجب شود کاشف از امکان پذیرش آن از جانب معبود خواهد بود.
پاسخ صاحب جواهر
اگر قائل به عدم پذیرش مطلق توبه او باشیم تالی فاسد آن امور بسیاری خواهد بود که این قبیح است، صاحب جواهر این‌گونه جواب می‌دهند که این مانعی را به وجود نمی‌آورد چراکه فرد مختار بوده و با اختیار ارتداد را انتخاب کرده است و عدم امکان بازگشت او تعذر آن با اختیار با این تفسیر تنافی‌ای ندارد.
مناقشه در استدلال فوق
از این استدلال می‌توان چنین جواب داد که هرچند صاحب جواهر حکم عقلی را بیان کردند اما بااین‌وجود این حکم با ارتکازات شرعی متناسب نیست.
علاوه بر اینکه در فقه واردشده است که مرتد پس از ارتداد باید اعمال خود را قضا نماید که این خود نشان‌دهنده صحت اعمال اوست. چراکه اگر اعمال او فی‌نفسه صحیح نباشد، امکان تصحیح آن وجود ندارد. البته این فتوای علماست و تنها به‌عنوان مؤید می‌تواند محسوب شود. هرچند قرائن متعدد بیان‌شده به انضمام قاعده درع به آنچه می‌گوییم رهنمود می‌کند.
نتیجه‌گیری
به خاطر آنچه گفته شد نتیجه این می‌شود که عدم پذیرش توبه که در این دسته از روایات واردشده است، منصرف است به مواردی که متناسب با آثار بیان‌شده قبل از آن است، مانند تقسیم اموال و بینونت از همسر و ...
جمع‌بندی
اگر کشته شد و توبه کرده بود، مشمول احکام مسلم خواهد شد و توبه او موردپذیرش قرار خواهد گرفت و حداقل از جهات آثار اخروی معفو عنه است. و درواقع دلیل قول مشهور که قائل به عدم پذیرش توبه شدند اطلاقات عدم پذیرش توبه است و دلیل قولی که می‌گوید تنها آن آثار بر او مترتب نمی‌شود، انصرافی است که در اینجا ادعا می‌کنند.
اما این انصراف تنها ازلحاظ آثار اخروی است و مشمول آثار دنیوی قبول توبه نخواهد شد.
مفهوم شرط در آیه ارتداد
آیه ارتداد موردبحث قرار گرفت، در این آیه از من شرطیه استفاده‌شده، به همین جهت افرادی مانند آقای فاضل بدان بر مبنای فوق استشهاد نموده‌اند، اما این استدلال از جهاتی مورد خدشه است.
مناقشات در استدلال فوق
اولین اشکال این است که این مفهوم شرط در اینجا بدان معنا نیست، بلکه مفهوم آن این‌گونه است که؛ اگر فرد در حال کفر از دنیا نرفت دیگر عذاب ندارد. علاوه بر اینکه خود آقای فاضل به مفهوم شرط قائل نیستند اشکال دیگری نیز در اینجا وجود دارد که؛
آیه می‌فرماید اگر در حال کفر بمیرد، عذاب می‌شود، اما در اینجا سؤال این است که صدق کفر متوقف بر این است که گفته شود که مطلقات عدم پذیرش توبه می‌گوید او دیگر به‌عنوان مسلمان محسوب نمی‌شود. لذا استدلال به آیه به‌تنهایی نمی‌تواند راه‌حلی باشد.